Doğum Tarihi - 4 Ağustos 1941, İstanbul
Ölüm Tarihi - 19 Aralık 2009, İstanbul
1941 İstanbul doğumlu Zeki Ökten Haydarpaşa Lisesi mezunudur. Öğrencilik
yıllarında tiyatro çalışmalarına başlar. Bir süre amatör tiyatroculuk yaptıktan
sonra, yönetmen yardımcılığı ile sinemaya 1960 yılında girdi. Ve 1961 yılında bu
düşünü gerçekleştirip, Nişan Hançer'in yönettiği "Acı Zeytin" filminde yönetmen
yardımcılığı yaparak Yeşilçam'a ilk adımlarını atar. Lütfi. Ö. Akad, Halit Refiğ,
Memduh Ün ve ağırlıklı olarak Atıf Yılmaz, yönetmen yardımcılığı yaptığı
ustalarıdır. Ökten, 1963'de ilk filmini çeker. Adı "Ölüm Tuzağı"dır. Ne var ki
bu ilk deneme bir "Zeki Ökten filmi" olmadığı gibi hazır da değildir. Ve dönemin
koşulları içinde bu "ilk film" sıradanlığı aşamaz. Birkaç yıllık birikimi de
henüz yeterli değildir. Zeki Ökten ancak daha sonraki yıllarda ustalığını
kanıtlayacaktır.
Ökten, sinema yaşamının "unutulmuş" ya da "dışlanmış" bir filmi olarak kalan bu
ilk denemesinin ardından, asistanlığını sürdürmek zorundadır. Dokuz yıl Süren
ikinci asistanlık döneminden sonra 1972'de çevirdiği "Kadın Yapar" ile tekrar
yönetmenliğe Döner ve bu kez dikkati çeker. Arada birkaç piyasa işi ısmarlama
filme imza atsa da 1973'te yönettiği "Bir Demet Menekşe", Zeki Ökten'in Küçük
bir "çıkış filmidir". Bu başarıda senaryocu olarak Selim İleri'nin de katkısı
inkâr edilemez. Yalın ve duyarlı bir aşk öyküsü üzerine kurulu film, bazı
yönleriyle eleştiriler alsa da akıcı anlatımı ve içerdiği toplumsal bakış
açısıyla yeni bir yönetmenin gelişini müjdelemiştir. Özellikle de film
karelerine geçen duyarlılık, Zeki Ökten sinemasının gelecekteki ip uçlarından
birini oluşturacaktır.
Lütfi Ö. Akad, Metin Erksan, Atıf Yılmaz, Osman F. Seden, Memduh Ün ve Halit
Refiğ kuşağından sonra gelen "ikinci yeni kuşak sinemacıları"ndan biridir Zeki
Ökten. Dönemin koşullarına teslim olmadan, kendini yenileyerek bu doğrultuda
dikkatli bir iz sürmektir amacı. "Askerin Dönüşü" (1974), "Sürü" (1978),
"Düşman" (1979) gibi filmlerinde gerçekçi bir bakış açısını benimserken, Kemal
Sunal'ın oyuncu olarak yer aldığı "Kapıcılar Kralı" (1976), "Çöpçüler Kralı"
(1977), "Faize Hücum" (1982) gibi filmlerinde sosyal eleştiriyi güldürü
formatına başarıyla yerleştirir.
"Kapıcılar Kralı" ve "Çöpçüler Kralı" gibi Kemal Sunal güldürüleri, ilk tahlilde
popülizme dayalı deneyler olarak görülse de her iki film, içten içe toplumsal
bir yaşam biçiminin izlerini taşır. Anlattığı bizden insanların öyküleridir. Bu
toplumsal güldürülerle ağırdan ağıra bir yol alsa da bir gün hedefi 12'den
vuracaktır. İşte "Sürü" hedefe atılan ilk yaman kurşundur. Gerçekten "Sürü",
yalnızca Zeki Ökten'in değil, Türk Sineması tarihinin de "başyapıt"larından
biridir. Bir deli nehir gibi Akan senaryosunu Yılmaz Güney yazmıştır, ama
yaratıcısı da Zeki Ökten'dir. "Sürü", genel yapısı içinde bir ekip çalışmasıyla
da sinemamızın ilginç örneklerinden biri sayılır. Ama altı çizilmesi gereken
temel başarısı "Sürü"nün ulusal kaynaklardan yola çıkıp, evrensel bir boyut
kazanmasıdır. Yurtdışında da dikkat çeken bu filmle birçok önemli uluslararası
festivale katılır ve toplam 11 ödül alır.
Zeki Ökten, Yılmaz Güney işbirliği sonucu sinema yaşamının en verimli dönemine
girer. Ve Güney'in senaryosundan çektiği "Düşman" da bu birlikteliğin ikinci
büyük başarısıdır. Yurtdışında ada ilgi Gören "Düşman" bir "nehir roman"
gibidir. Ecran dergisi yazarı Fransız eleştirmen Marcel Martin'e göre, "belgesel
çekimlerin ve mizansenlerin güçlülüğü nedeniyle müthiş bir yapıt ortaya
çıkmıştır.
Bu ortak çalışmaların ardından, Zeki Ökten başarılarını bu kez bağımsız bir
yönetmen olarak sürdürür: 1982'de "Faize Hücum"la, 1984'te "Pehlivan"la...
"Sürü" ve "Düşman"da olduğu gibi bu iki filminde de kullandığı insan
malzemesini, bir "yok oluş" ya da bir "tükeniş" teması üzerine kurduğu görülür.
"Faize Hücum"la (1982) Antalya Film Festivali'nde En İyi Film ve En İyi Yönetmen
ödüllerini alır. "Pehlivan"la birçok uluslararası ödülün yanı sıra, İstanbul Film
Festivali'nin Üstün Başarı Ödülü'nü kazanır. 1988 yılında yaptığı "Düttürü
Dünya"dan sonra yönetmenliğe ara verir. 1995'te çektiği kısa öykülü filmi "Hep
Aynı"da ise iki kuşağın çatıştığı aile yaşamını ilginç gözlemlerle sergilerken,
yeni bir başarıya daha imzasını atar. İddiasız, ama bir yaşam gerçeğiyle
bütünleşen içtenlikli bir Küçük denemedir "Hep Aynı". Zeki Ökten'in de yaşam
gerçeği, "hep alçakgönüllü" olmak değil midir?
Belli aralıklarla, soluk alarak, dinlenerek ve seçmeci bir tavırla sinema
yaşamını sürdüren Ökten'in yine içsel dünyaları kendine özgü bir duyarlılıkla
sergilediği "Güle Güle" (1999) ve "Gülüm" (2002), son dönem filmleridir
şimdilik, ve "son tahlil"de şu bir gerçektir ki: Zeki Ökten, yıllardır
alıştığımız demagog yönetmenlerden değildir. Medyatik ise hiç değildir...
Yaptığı bunca olumlu işe karşılık öne çıkmaktan kaçınan, içe kapanık dünyasıyla
suskun, ama yalnızca filmleriyle konuşan bir yönetmendir o.
Agâh Özgüç
Yönetmen Filmografisi
Çinliler Geliyor - 2006
Gülüm - 2002
Güle Güle - 1999
Aşk Üzerine Söylenmemiş Herşey - 1995
Saygılar Bizden - 1993 .... Tv Dizisi
Düttürü Dünya - 1988
Ses - 1986
Davacı - 1986
Yoksul - 1986
Pehlivan - 1984
Faize Hücum - 1982
Düşman - 1979
Sürü - 1978
Çöpçüler Kralı - 1977
Sevgili Dayım - 1977
Kapıcılar Kralı - 1976
Ne Umduk Ne Bulduk - 1976
Pisi Pisi - 1975
Şaşkın Damat - 1975
Hanzo - 1975
Kaynanalar - 1975
Boşver Arkadaş - 1974
Hasret - 1974
Askerin Dönüşü - 1974
Vurgun - 1973
Ağrı Dağı'nın Gazabı - 1973
Bir Demet Menekşe - 1973
Bitirim Kardeşler - 1973
Bitirimler Sosyetede - 1973
Kadın Yapar - 1972
Kırık Hayat - 1972
Ölüm Pazarı - 1963
Balalayka - 2000 .... Senaryo Danışmanı
Düşman - 1979 .... Kurgu
Kimlik - 1988 .... Oyuncu
Gelinlik Kızlar - 1972 .... Yardımcı Yönetmen
Zulüm - 1972 .... Reji Ekibi
Küçük Sevgilim - 1971 .... Yönetmen Yardımcısı
Battal Gazi Destanı - 1971 .... Yönetmen Yardımcısı
Unutulan Kadın - 1971 .... Reji Ekibi
Ateş Parçası - 1971 .... Reji Ekibi
Zeyno - 1970 .... Reji Ekibi
Darıldın mı Cicim Bana - 1970 .... Reji Ekibi
Harun Reşid'ın Gözdesi - 1967 .... Reji Ekibi
Balatlı Arif - 1967 .... Reji Ekibi
Ümit Sokağı - 1966 .... Reji Ekibi
Aslan Pençesi - 1966 .... Reji Ekibi
Ah Güzel İstanbul - 1966 .... Reji Ekibi
Taçsız Kral - 1965 .... Yönetmen Yardımcısı
Sayılı Dakikalar - 1965 .... Yönetmen Yardımcısı
Kırık Anahtar - 1963 .... Yardımcı Yönetmen
Ödülleri
Türk Filmleri Yarışması'nda Belediye Özel Armağanı - 1961
Kapıcılar Kralı - 14. Antalya Film Şenliği, En İyi Yönetmen. 1977
Düşman - Berlin Film Şenliği'nde iki özel ödül kazandı. 1980
Faize Hücum - 20. Antalya Film Şenliği, En İyi Yönetmen. 1983
Sinema Dalında 2000 Yılının Başarılı İletişimcisi ödülünü aldı.
Sürü - Locarno Film Festivali, En İyi Film Ödülü. 1979
Sürü - 10. Uluslararası Antwerp Film Festivali, En İyi Film Ödülü. 1980
Kaynak
Sinemaya Giriş, Prof. Dr. Alim Şerif ONARAN, Filiz Kitapevi Ekim 1999
Internet Movie Database
