Yapım Tarihi - 2009
Süre - 00:30:00
Format - Belgesel, Renkli, Türkçe
Yönetmen -
Hazırlayan - Nazım Alpman
Sunucu - Nazım Alpman
İZ TV Haziran ayında, Türkiye’nin yakın tarihine ışık tutmaya devam ediyor.
Gazeteci Nazım Alpman, hakkında ilk kez 62 yıl sonra yazılar yayınlanan “Trakya
Olayları”’nın perde arkasını inceliyor. Tarihin tozlu sayfalarında saklı kalan
gizler, sarsıcı bir yapımla günışığına çıkıyor.
1934 yılının 14 Haziran günü, TBMM’de 2510 sayılı İskan Kanunu kabul edildi.
Yeni kanun, Türk ırkından olmayan halka yönelik bir dizi sınırlama ve yaptırım
getirdi. Kanunun Resmi Gazete’de yayınlandığı gün, önce Çanakkale’de, sonra
Kırklareli, Edirne, Tekirdağ ve bu şehirlerin ilçelerinde Yahudilerin
işyerlerine ve evlerine saldırılar başladı. “Yahudi tüccarların yüksek faizle
borçlandırdığı köylüler ve esnafın durumunun perişan olması” bu saldırıların
nedeni olarak gösterildi.
Yağma tam 15 gün sürdü. Bu olay, “Trakya Olayları 1934” ve “Trakya Yahudi
Olayları” adıyla tarihte yerini aldı. Trakya’daki Yahudi nüfusunun büyük
çoğunluğu İstanbul’a kaçtı.
Türkiye’nin “saklı” tarihinin kayıp sayfalarından biri bu kez İZ ekranlarına
taşınıyor. Çanakkale, Edirne, Kırklareli’de Yahudi Mahalleleri olarak bilinen
bölgeler ve yağmalanan hanlar İZ’de...
1934 Trakya Olayları
Cumhuriyet 10. yaşını coşku ile kutladıktan sekiz ay sonra 4 Temmuz 1934
Çarşamba günü Başbakan İsmet İnönü, TBMM’de olayları kınama konuşması yapmıştı.
Sonra da konuşmasının içeriğine uygun olarak Trakya Umumi Müfettişliği’ne
aşağıdaki emri göndermişti:
“Bazı vilayetlerde Yahudilerin hicret etmekte veya hicret ettirilmekte
olduklarını haber alıyorum. Eğer faraziye (varsayım) olarak herhangi bir bölgede
bir kısım vatandaşların nakli hatta memleket haricine çıkartılması lazım ise
bunun için Büyük Millet Meclisi’nin ve onun Bakanlar Kurulu’nun kâfi kudreti
vardır.”
İsmet Paşa bu yönde bir konuşma yapma ve talimat gönderme gereğini neden
hissetmişti?
Bunun için Rıfat N. Bali’nin Kitabevi Yayınları’ndan 2008’de çıkan “1934 Trakya
Olayları” adlı kitabının sayfalarını çevirmek gerekiyor.
1996’YA KADAR SAKLI KALDI
Yazar uzun bir cümle ile bu olguyu şöyle tanımlıyor:
“Tarihe ‘Trakya Olayları’ adıyla malolan, Trakyalı Yahudiler arasında ise
‘Furtuna’ (fırtına)
Olarak anılan hadise, 1934 yılının 21 Haziran Perşembe günü önce Çanakkale’de
akabinde Edirne, Kırklareli, Tekirdağ vilyetlerinde ve bu vilayetlere bağlı
ilçelerde yaşayan Yahudilerin ev ve mağazalarına karşı başlatılan yağma eylemi
ile yöredeki Yahudi halkının tehdit ve tacizle korkutularak bölgeyi terk
etmelerini sağlama teşebbüsüdür. Olaylar İsmet Paşa’nın Meclis’te yaptığı
konuşmanın ardından 5 Temmuz 1934’ten itibaren kontrol altına alınmıştır.”
Peki bu kadar geniş bir coğrafyada neredeyse iki hafta Süren bu olaylar hakkında
neden çok fazla bilgi yok. Mesela 6-7 Eylül 1955’te İstanbul’da Rumların
evlerine ve işyerlerine karşı yapılan “sivil” saldırılar en İnce ayrıntısına
kadar biliniyor.
Trakya Olayları nasıl bu kadar gölgede kaldı?
Sorunun yanıtını yine Rıfat N. Bali’nin kitabında buluyoruz:
“Trakya Olayları 1996 yılına kadar Cumhuriyet tarihinin ‘tabu’ sayılan konuları
arasında bulunuyordu. Türk Yahudi Cemaati’nin, Türkiye’nin dış memleketlerde
olumlu tanıtılması konusunda Dışişleri Bakanlığı’na destek veriyor olması,
tarihin bu karanlık dönemini görmezden gelmesine neden oluyordu. Özellikle
ABD’de yürüttüğü lobi faaliyetleri gereği, böylesi olaylardan söz etmesi halinde
Türkiye’nin tanıtımına zarar vereceği aşikârdı. O nedenle Türk Yahudi Cemaati,
resmi söyleminde bu olaylardan hiç söz etmemeyi tercih etti.”
GÖRMEZDEN GELİYORLAR
Bu durum 1996’ya kadar böyle sürdü.
O tarihte bir Türk Araştırmacı olan Haluk Karabatak Tarih ve Toplum Dergisi’nin
1996 Şubat 146. sayısında “1934 Trakya Olayları ve Yahudiler” başlıklı bir
makale yayınladı.
İstanbul’da yayınlanan Şalom gazetesinin başyazarı Silvyo Odavya 28 Şubat 1996
tarihli sütununda bu araştırması nedeniyle araştırmacıya teşekkürü borç
bildiklerini belirten bir yazı yazdı.
Ancak tarih sayfasının aralanması Türk Yahudi Cemaati’nin resmi söylemini
etkilemedi. 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi’nde Trakya Olayları’na ve
Varlık Vergisi’ne yer verilmedi.
Peki unutuldu mu?
Arama motoru Google’a “Trakya Olayları 1934” diye yazınca 7780 sonuç geliyor.
Tarihin karanlık dönemleri hakkında (etkili ve yetkili) bilgi sahibi olanlar,
araştıranlara bir nasihatte bulunurlar:
-Her şeyi bilmek iyi değildir! Bırakın bazı şeyler öylece yerinde kalsın…