Ankara

Yapım Tarihi - 1986
Süresi - 00:17:00
Format - Belgesel, Renkli, Türkçe
Bölüm Sayısı Süresi - 10 x 40’
Yayın Tarihi - 03.01.1977

Yönetmen - Mehmet Ege
Yapımcı - Münip Senyücel
Yapım Yardımcısı - Hadi Şenol
Yönetmen Yardımcısı - Şahika İzmen
Kamera - Ahmet Öcalankol, Bahtiyar Demirci, Tarık Baykur, Serhat Karaca, Gürbüz Enginer, Yalçın Gökçebağ, Nusret Demren, Uğur Güngör
Sesçi - Mehmet Özgün, Ümit Güçsav, İlhami Büyüktuna, Ahmet Çelikkol, Osman Özgenç, Ziya Bender, Muammer Aktel, Celalettin Çiftçi, Hasan Ersoy
Kurgu - Nur Gençel, Cumhur Savaş, Necmettin Erol, Ruhiye Hacıhabiboğlu, Abidin Özkan, Mesut Şener, Kemal Demirer, Fevzi Keskin, Yurdanur Oray, Ergün Moral, Ahmet Şenyuva, M. Çetin Ural, Ergün Dinçel, Oral Öztürk, Uğur Sağer, Ayten Yaşar
Metin Yazarı - Mehmet Ege

Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti Ankara’nın, tarih sürecinde durumunu, yakın tarihini, politik ve sosyal olaylarıyla ele alan on bölümden oluşan belgesel dizi. Ankara’nın tarihi, görüntüler dizisi içerisinde, bilimsel verilerin ve müze vitrinlerinin yanı sıra anılardan, öykülerden ve efsanelerden yararlanılarak işlenmektedir.

1. Bölüm- “Eski Bir Resim” Mustafa Kemal Atatürk’ün Ankara’ya gelişi olan 27 Aralık 1919 tarihine kadar Ankara konu edilmektedir. Ankara çevresinde Karaoğlan, Eti Yokuşu ve Ahlatlıbel kazıları ile buraların çok eski çağlardan beri yerleşim yeri olması ve Ankara adının nereden geldiği anlatılmaktadır. Ankara’nın geçmişi ile tek bağı olma özelliğini sembolleşen kale görünümü içinde koruduğuna vurgu yapılarak Ankara Kalesi, Ulus’ta bulunan Alaattin Camii, Selçuklu dönemi yapı örneklerinden Aslanhane Camii tanıtılmaktadır. Selçuklu döneminde Ankara’nın zengin bir ticari merkez durumuna geldiği fakat bu durumun Moğol akınları ile son bulduğu, 1308’de Selçuklu döneminin bittiği ve Ahilik döneminin başladığı anlatılmaktadır. Osmanlı’nın Ankara’ya gelişi, Ankara Savaşı, Hacı Bayram Veli Camii ve Hollanda Kraliyet Müzesi’nde bulunan yağlı boya Ankara tablosu üzerinde durulmaktadır. Programda, Ankara Keçisi ve önemi ile dokumacılık hakkında bilgiler verilmekte ve son olarak, 19. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nda başlayan çöküş ile 1914 yılında başlayan ve 4 yıl süren 1. Dünya Savaşı’na değinilmektedir.

2. Bölüm- “Tepedeki Karargah” başlığı taşıyan bu bölümde Kurtuluş Savaşı’ndaki Ankara konu edilmektedir. 27 Aralık 1919 günü Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Ankara’ya gelmeleri, Kurtuluş tarihine “Tepedeki Karargah” olarak geçen şimdi Meteoroloji Genel Müdürlüğü olarak kullanılan Ziraat Okulu Binası ve o sırada yaşanan yokluk ve yoksulluktan bahsedilmektedir. İlk TBMM Binası, 23 Nisan 1920’de Meclis’in açılışı ve o günlerle ilgili gazete kupürleri, mebusların kalması için ayrılan okul, 18 Temmuz 1920 günü Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Misak-ı Milli’ye bağlılık yemini edilmesi ve o günlerde çetelerle yapılan mücadele anlatılmaktadır. Çetelerin arasından sıyrılan ve Kurtuluş Savaşı’nda önemli bir yer edinen Çerkez Ethem, 1. İnönü Zaferi, 2. İnönü Savaşı, Sakarya Savaşı sırasında Namazgah Tepe’de Ankaralıların cephedeki Mehmetçik için topluca dua etmesi ve Sakarya Savaşı’nın kazanılması ile yeni Türk hükümetinin kendini tüm dünyaya kabul ettirmesi ile ilgili bilgiler verilmektedir. Ankara’da açılan yabancı elçilikler, yapılan anlaşmalar ile dış ilişkilerin artması, 26 Ağustos 1922’de başlayan Büyük Taarruz ve 9 Eylül’de Türk askerinin İzmir’e girişi görüntülerine ve son olarak kazanılan Büyük Zafer’den bir hafta sonra Mustafa Kemal’in Ankara’ya gelişi görüntüsüne yer verilmektedir.

3. Bölüm- “Büyük Doğuş” Kurtuluş Savaşı sonrası Ankara konu edilmektedir. Yunanlıların Anadolu’ya saldırısının sadece ordularına ve ülkelerinin ekonomisine zarar vermekle kalmadığı, Anadolu’da yaşayan Rum asıllı Osmanlı vatandaşlarını da yerlerinden ettiği, asırlardır yaşadıkları toprakları bırakıp gitmelerine neden olduğuna değinilmektedir. Programda; Mudanya Görüşmeleri, Lozan Barış Antlaşması, 9 Ağustos 1923 günü Halk Fırkası’nın kurulması, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanı, Mustafa Kemal’in T.C.’nin ilk Cumhurbaşkanı seçilmesi ve o günlerdeki Ankara sokakları hakkında bilgiler verilmektedir. 1924 yılında Ankara’ya gelen kadın İngiliz yazarın notlarından Ankara, Karaoğlan Çarşısı’nın 1926 yılındaki görünümü, ilk bisiklet yarışının yapıldığı Hacettepe Köprüsü, Ulus’ta Anafartalar Caddesi, şapka konusunda yaşanan değişim, Ankara’da yapılan yabancı elçilik binaları, Ankara’nın Çankaya’ya doğru gelişmesi ve o günlerde çıkan Şeyh Sait ayaklanması ile İzmir suikastı sanıkları için Ankara’da kurulan mahkeme anlatılmaktadır. Programda ayrıca, 3 Aralık 1926’da Ankara’da yaşanan ilk uçak kazası, Bentderesi’nde yapılan güreşler, aslen Rus olan Karpiç’in işlettiği Karpiç Lokantası, Ankara Palas’ın yapılış öyküsü ve Çankaya Köşkü’nün yapılmasıyla şehrin o yöne doğru genişlemesi ile Ulus-Çankaya arasında gelişen Yenişehir Semti’ne yer verilmektedir.

4. Bölüm- “Plan” 15 Ekim 1927’de Halk Fırkası’nın 2. Kurultayı’nda Mustafa Kemal’in siyasi edebiyatımızın baş eseri “Nutuk”un 4 ayrı toplantıda okunması, 28 Ekim 1927’de yapılan ilk nüfus sayımı, 1 Kasım 1928’de kabul edilen yeni harflerin Ankara’daki yansımaları ile Ankara’da yapılan imar çalışmalarından görüntülere yer verilmektedir. “Yeni Gün Gazetesi”nin Ulus’a konması düşünülen anıt için açtığı yarışma ve anıtın açılış töreni, 4 Kasım 1927’de Sıhhıye’deki Orduevi’nin açılışı, 8 Haziran 1929’da Doğu Anadolu’da topraksız köylüye toprak dağıtılması ile ilgili kanunun çıkması, 27 Mayıs 1929 günkü gazetelerde Alman Mimar Hermann JANSEN’in projesinin Ankara imar planı olarak kabul edildiğini yazması ve JANSEN’in planı hakkında bilgiler verilmektedir. Programda ayrıca, Cumhuriyetin ilk yıllarında Ankaralıların eğlence kaynaklarından birinin sinema olması, 1932 yılında Dünya Güzeli’nin seçilmesi, aynı yıl Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne alınması ve 1933 yılında yazılan 10. Yıl Marşı konu edilmektedir.

5. Bölüm- “Bir Güneş Batıyor” Ankara’nın 1933-1938 yılları ele alınmaktadır. Belgeselde; Cumhuriyet’in 10. Yıl kutlama şenlikleri, 8 Ocak 1934’de Sanayi Planı’nın Meclis’te kabul edilmesi, 1933 yılında Ankara Etimesgut Havaalanı, 4 Kasım 1937 günü Devlet Havayolları’nın tarihindeki ilk kaza, 16 Haziran 1934 günü İran Şahı Rıza Pehlevi’nin Ankara’ya gelişi, Şah’ın onuruna Ankara’da sahnelenen ilk opera, 24 Kasım 1934’de Atatürk soyadı verilmesinin yanı sıra Soyadı Kanunu’nun çıkması, Ankara’da kurulan atış poligonu, İsmet Paşa Kız Enstitüsü’nün tamamlanarak eğitime açılması ve Atatürk’ün buraya yaptığı ziyaretten görüntüler, 1936’da Mülkiye’nin Ankara’ya taşınması ve Atatürk’ün buraya yaptığı ziyaretten görüntüler, “Türkiye’nin Kalbi Ankara” belgesel filminin 1936’da sinemalarda gösterime girmesi, 26 Ekim 1937’de İsmet İNÖNÜ’nün başbakanlıktan istifa etmesi üzerine yerine Celal BAYAR’ın atanması, 1937’de Ankara’da yaşanan su baskını, 1937’de Ankara Hipodrumu’nun Cumhuriyet törenlerine yetiştirilmesi, Atatürk ile kutlanan son Cumhuriyet Bayramı törenleri ve Atatürk’ün İstanbul’a gitmek için yaptığı son tren yolculuğu konu edilmektedir.

6. Bölüm- “Ateş Çemberi” Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünden Şükrü Saraçoğlu’nun Başbakan oluşuna kadar geçen süredeki önemli iç ve dış olaylar konu edilmektedir. Belgeselde; Mustafa Kemal Atatürk ile İsmet İNÖNÜ arkadaşlığı, 11 Kasım 1938 günü İsmet İNÖNÜ’nün 2. Cumhurbaşkanı seçildiği gün Meclis’e gelirkenki görüntüsü, 25 Ocak 1939 günü Celal BAYAR’ın başvekillikten ayrılması üzerine yerine Dr. Refik SAYDAM’ın atanması, yeni meclis binasının yapım çalışmaları ve Nevzat TANDOĞAN’ın Belediye Başkanlığı döneminde yaptıklarına yer verilmektedir.

7. Bölüm- “Savaş ve Ötesi” Şükrü Saraçoğlu’nun başbakan oluşundan Japonya’nın 2. Dünya Savaşı sonunda teslim oluşuna kadar geçen sürede yaşanan iç ve dış olaylar konu edilmektedir. 8 Temmuz 1942 günü Refik SAYDAM’ın ölümü üzerine Başbakanlığa Şükrü Saraçoğlu’nun atanması, uzayan 2. Dünya Savaşı’nın giderek ülkeyi darlaşan bir ekonomik çıkmaza sürüklemesi nedeniyle “Harp Ekonomisi” adıyla bir dairenin kurulması, o yıllarda yaşanan ekonomik sıkıntılar, Etimesgut yakınlarında kağnılarla Ankara’dan satın almak için bir şeyler almaya gelen köylülerin görüntüleri, 1942 Kasım ayında Şükrü Saraçoğlu’nun yaptığı konuşma, apartman bahçelerinde sebze yetiştirmek için çapalama yapan Ankaralıların görüntüsü, karne ile dağıtılan yiyecekler, 2. Dünya Savaşı’ndan görüntüler, Winston CHURCHILL’in Adana’ya yaptığı ziyaret, Ankara Palas’ta verilen bir davetten görüntüler, İngilizlerden aldığı bilgileri Almanlara satan casus Çiçeron’un öyküsü, 2. Dünya Savaşı sırasında Ankara’da düzenlenen yerli ve yabancı törenlerden görüntüler, 1943 yılı Cumhuriyet törenleri, 4 - 6 Aralık 1943 Kahire Toplantısı, Yalta Konferansı, 7 Mayıs 1945’te savaşın bitmesi, 17 Temmuz 1945 Postdam Konferansı, 6 Ağustos 1845’te Hiroşima’ya atılan atom bombası, 1846 yılında Missouri savaş gemisinin İstanbul’a yaptığı ziyaret, Anıtkabir inşaatına başlanması, Saraçoğlu mahallesinin açılması, 1945 yazında Kızılordu’nun Moskova’da yaptığı geçit töreni, Sovyetlerin Türk-Sovyet sınırı ile ilgili istekleri ve 1945 Cumhuriyet Bayramı görüntülerine yer verilmektedir.

8. Bölüm- “Demokrasiye Doğru” 1945 - 1950 arası yaşanan siyasi, sosyal, ekonomik ve askeri iç ve dış olaylar konu edilmektedir. Belgeselde; 2. Dünya Savaşı’ndan sonra büyük devletlerin dünya üstünde giriştikleri nüfus bölgeleri yaratma siyasetine karşı çıkan İsmet İNÖNÜ’nün bu konudaki düşünceleri ile Sovyetler Birliği’nin toprak isteklerine karşı Türklerin düşüncelerini tüm dünyaya duyurması, 11 Kasım 1944 tarihinde görevi başında ölen büyükelçimiz Münir ERTEGÜN için Washington’da yapılan cenaze töreni, Missouri savaş gemisi ile Münir ERTEGÜN’ün cenazesinin gelmesinin nedenleri, “Türk Kadını” adlı filmden kesitler, Ankara Palas’ta düzenlenen bir defileden görüntüler, 2. Dünya Savaşı’nı izleyen günlerde Ankara’nın izlediği siyasetin günümüze etkileri, ABD’nin 1945’te başlayan ve 1950 sonrası artan askeri yardımlar ve sonuçları, 19 Ocak 1945 günü Toprak Yasası’nın çıkması, Sincan Köyü’nde düzenlenen Toprak Bayramı’ndan görüntüler, 1946 yılında Tek Dereceli Seçim Kanunu’nun Meclis’te kabul edilmesi, 21 Temmuz 1946 günü yapılan seçimler, 1948 yıllının sonbaharında Gençlik Parkı’nın yapımına başlanması, 1948 yılı Londra Olimpiyatları’ndan dönen güreş takımının Ankara Garı’nda karşılanması,1950 yılı seçimleri için İsmet İNÖNÜ, Celal BAYAR ve Adnan MENDERES’in propaganda çalışmalarına yer verilmektedir.

9. Bölüm- “Ve Demokrasi” 1950 seçimlerinden 1957 seçimlerine kadar ülkedeki tüm sosyal, siyasal, ekonomik ve askeri gelişme ve değişimler konu edilmektedir. 26 Nisan 1950 İsmet İNÖNÜ’nün İzmir seçim konuşması, Celal BAYAR ve Adnan MENDERES’in seçim konuşmaları, 14 Mayıs 1950 seçim günü Ankara sokakları, seçim akşamını İsmet İNÖNÜ ile geçirenlerin anıları, 27 yıllık CHP yönetiminin sonu, 22 Mayıs 1950 günü Meclis’te yapılan ilk toplantıdan görüntüler, 25 Haziran 1950’de başlayan Kore Savaşı, Ankara İstasyonu’nda Kore’ye asker yolcu etme, 18 Şubat 1952’de Meclis’te alınan kararlar, Demokrat Parti Hükümeti’nin Türkiye’de yaptığı yenilikler, 1952 yılında Ankara’da yapılan bir güzellik yarışmasından görüntüler, 1952 Avrupa Güzeli seçilen Günseli Başar, 4 Haziran 1952’de Yunan Kralı ve Kraliçesinin Ankara’ya gelişi, Hükümet’in Türkçe üzerine yaptığı değişiklikler, 1953’te Balkan Paktı’nın kurulması, 1953 yılının sonlarında Anıtkabir’in inşaatının biterek Atatürk’ün naaşının Anıtkabir’e taşınması için yapılan tören, 1955’de Bağdat Paktı’nın kurulması, Ankara’da yapılan imar planları, 1955-56 yıllarının modasını yansıtan defile görüntüsü, 1957 yılında Ankara’da yaşanan sel görüntüleri, 1957’de ABD’li denizcilerin Türkiye ziyareti ile Mithatpaşa Stadı’nda yaptıkları Amerikan futbolu, Ankara’da yeni kurulan semtler ve 1957 seçimlerine doğru Türkiye’de yaşanan olaylara yer verilmektedir.

10. Bölüm- “Demokrasi ve” 1957 seçimlerinden başlayarak 1961’de Anayasa’nın kabulüne kadar ülkedeki tüm sosyal, siyasal, ekonomik ve askeri olaylar konu edilmektedir. Kuruluşundan itibaren başkent Ankara ve onun çevresinde halkalanan olayların anlatıldığı programın bu son bölümünde, artık kentin geçirdiği fiziki evreler bir yana bırakılıp tüm ülkeyi ilgilendiren, günümüzde de uzantılarını yaşadığımız olaylar dizisi sergilenmektedir. Belgeselde; 1950’den sonra Rumların önce İngilizlere karşı direnmelerinin giderek adadaki Türk toplumuna yönelen kıyım eylemine dönmesine karşı çıkmak amacıyla Türkiye’de yapılan eylemler, 11 Şubat 1959 günü Adnan MENDERES ile Yunan Başbakanı KARAMANLIS’in Zürih’te yaptığı görüşme, 1960’da Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurulması, 17 Şubat 1959 günü Ankara’dan hareket eden Adnan MENDERES ve arkadaşlarının bulunduğu uçağın Londra yakınlarında düşmesi, ABD’nin askeri yardımlarını gözlemlemek amacıyla Türkiye’ye gelen Amerikalı gazeteciler, Demokrat Parti’nin borçlanma politikası ve sonuçları, 1958 devalüasyonu, 1960’da İsmet İNÖNÜ’nün Kayseri kentine alınmaması, 18 Nisan 1960’da Meclis’te tahkikat komisyonu kurulmasına olanak tanıyan yasanın çıkması, 23 Nisan 1960’da İstanbul ve Ankara’da sıkıyönetim ilan edilmesi, 21 Mayıs 1960 günü Kara Harp Okulu öğrencilerinin yaptığı uyarı yürüyüşü, 27 Mayıs 1960 günü yapılan ihtilal, Cemal Gürsel’in Ankara’ya gelişi, 10 yıllık Demokrat Parti iktidarının sona ermesi, DP yöneticilerinin Yassıada’ya gönderilmesi ve Yüksek Adalet Divanı’nın önüne çıkması ele alınmaktadır.




Kaynak
Geçmişten Geleceğe Belgeler... Bilgiler... 1968/2008
TRT Arşiv Dairesi Başkanlığı, N. Beyhan Karadağ