Devinim Bakımından Kurgu

Görüntünün öğelerini sıralarken en önemli öğe olarak (hareket) belirlenmişti. Sinemada devinimin karmaşık bir öğe olduğunu ve birkaç kaynaktan doğduğunu söylemiştik. Bunlardan alıcının devinimleriyle varlıkların devinimlerini daha önce de gözden geçirmiş, kurgudan doğan devinimiyse kurgu bölümünde ele alacağımızı söylemiştik.

Kurgudan doğan bir devinim vardır ama kurguyu yalnız devinim çerçevesinde ele alıp incelemek de yetmez.
Kurgunun devinimden başka yönleri de vardır. Sinemada devinimin kurgudan doğan çeşidi de vardır. Bu devinimin çekimlerin sıralanışından bir çekimden öbürüne geçişten doğan devinimdir.

İki çekim arasında birbirine ne denli yakınlık benzerlik olursa olsun birbirinden öbürüne geçerken ortaya az çok değişik bir durum çıkar. En yakın iki çekim bile, birinden öbürüne geçerken bir atlama, sıçrama. keskinlik duygusu yaratır. Çekimler arasındaki yakınlık azaldıkça bu duygu daha da pekişir. Doğrudan doğruya fiziksel bir atlamanın, keskinliğin yarattığı bir devinimin yanı sıra, çekimlerin kavramlarının çatışmasından doğan bir devinim duygusu da vardır.

Kurgudan doğan bir başka devinim, birinci çekimdeki varlığın onu izleyen çekimdeki durumunun yarattığı devinimdir.
Bu genellikle filmsel gerçeğin kullanılmasında, film hilelerinde sık sık kullanılan bir devinimdir. Diyelim ki birinci çekim savrulan mızrağın yol alışını gösteriyor. İkinci çekim ise bu mızrağın bir insana saplanmış olarak veriyor. Gerçekte iki çekim çevrilişte birbirinden ayrı zaman ve yerlerde çevrilebildiği, üstelik ikincisinde herhangi bir devinim söz konusu olmadığı halde, bu iki çekim birbirini perdede izlendiğinde izleyicide uyanan duygu mızrağın büyük bir hızla gidip adamın sırtına saplandığı ve bunun aralıksız, tek bir devinim içinde gerçekleştiğidir. Üstelik sinemacı, mızrağın yol alışını gösteren çekimi uzun yada kısa süre göstererek, gerçekte yarısı durağan olan bu devinimin hızını azaltıp çoğaltılabilir.

Kurgu, yalnız yarısı devinimli, yarısı devinimsiz iki çekimden kesiksiz bir devinimi yaratmakta değil, hepsi devinimsiz olan varlıklardan devinim yaratmakta da kullanılabilir. Mermerden yontulmuş üç aslan yontusunu ele alalım; biri uyuyan aslanı, biri uyuyan aslanı biri de silkinip ayağa kalkmış aslanı göstermiş olsun. Bu üç aslan heykelinin çekimlerini uygun uzunlukta birbirine kurgu yoluyla eklediğimizde, perdedeki görüntü artık cansız aslan heykelleri değildir. Herhengi bir nedenle uyanıp, silkinip kalkan ve kükreyen bir aslandır. (Nitekim, Potemkin Zırhlısı isimli filmde gerçekleştirilen budur. ve ayrıca bununla allogorik bir anlatım vurgulanmaktadır.)

Kurgunun yarattığı devinim çeşidine hemen bütün sanat üzerine filmlerde rastlanır. Genellikle cansız duruk gereci kullanan bütün sanat dallarının sinemada değerlendirilmesine dayanan bu filmlerde, sinemanın çeşitli olanaklarının yanı sıra kurgunun devinim yaratıcı niteliğinden de yararlanılır. (Örneğin Lautrec'in dans eden kişileri ayak el vücut baş görüntülerinin birbirini hızlı kurguyla izlemesi sayesinde gerçekten dans ediyormuş gibi görünebilirler.

Kaynak
Sinemaya Giriş
Prof. Dr. Jur. Alim Şerif Onaran